Bitkilerin Solunum Organı

Bitkilerin solunum organı, solunum türü gelişmiş hayvanlardaki solunum sistemine yakın olarak, en uçtaki hücresine civarı aldığı oksijeni faydalanarak besinleri yakması sonucu karbondioksiti dışarı atar. Emelleri çeşitli olmamakla beraber enerji üretmektir. Hayvanlardan gereken vaziyetlerde oksijen ve karbondioksit kullanımına gereksinim duymadan solunumu gerçekleştirirler. Bitkilerin fotosentez yapabilme özelliğinden ötürü karbondioksit ve oksijene gereksinim duymadan solunum yapabilir. Bilindiği benzeri bitkilerin topraktan gereken miktarda su almasıyla benzer pozisyonda havadan aldığı karbondioksiti birleştirerek karbonhidrat (Şeker, nişasta) sayesinde oksijenin üretilmesi olayıdır. Fotosentez olarak isimlendirilen bu olayda fazla enerjiye sahip besinler dokularda depolanırken oksijenin dışarı atılmasıyla işlem bitirir. Fotosentezin solunum olayının aksi olduğudur. Solunumda fotosentezin aksine şeker ve nişasta karbonhidratlarının oksijenle birleştikten ardından, su ve karbondioksite ayrışması olayıdır. Bitkiler de tüm diğer canlılar benzeri solunurlar. Başka bir deyişle havadaki oksijeni alarak, bunun mahalline karbondioksit gazı çıkarırlar. Bu yönden beslenmedeki fotosentez olayıyla solunum birbirinden bir sürü farklıdır. Fotosentez güneş ışığında olabilir, bitki karbondioksit alıp oksijen çıkarır.

Bitkiler gündüzleri solunum yaparken çıkan karbondioksidin bir bölümünü fotosentez amaçlı yine alırlar. Geceleri fotosentez meydana gelmediği amaçlı çıkardıkları karbondioksidi harcayamazlar. Bu nedenle geceleri yatak odalarında bitki bulundurmak zararlıdır. Çıkardıkları karbondioksitle odanın havasını ağırlaştırıp bozarlar. Bitkilerde solunum uzvunun yapraklardır. Yapraklar sayesinde fotosentez yapan bitki yaşamaya sürdürür. Buna nazaran kış mevsiminde yapraklarını döken bitkiler de hayatlarını sürdürürler. Peki ne türlü oluyor da solunum uzuvları kış mevsiminde döküldüğü takdirde bitkiler işlek kalabiliyorlar?

Yapraklarını döken bitkiler kışları fotosentez yapamazlar zira fotosentez amaçlı yapraklarda yer alan klorofillere gereksinimleri bulunur. Bu nedenle ateş benzeri havalarda başka bir deyişle yaprakları artık dökülmemişken besin depolarlar. Depolanan bu besin nişastadır. Kış geldiğinde bir bitki, hayatını devam ettirebilmek amaçlı depoladığı nişastayı oksijenli solunumla yakar ve enerji elde eder. Yapraklarla hem fotosentez hem de solunum yapılabiliyor olsa da esasında bitkinin farklı bölümlerinde de oksijenli solunum gerçekleşmesi olasıdır. Bir bitkide yer alan tek işlek yapılar yapraklar değildir. Odunsu bitkilerin gövdesi ve kökleri de işlek hücrelerden meydana gelir. Elbette ki bu hücrelerin herkes de başka tüm işlek hücreler benzeri, oksijenli solunum gerçekleştiren organeller meydana gelen mitokondrilere sahiptir. Bitkilerin kabuğunda yer alan ve lentisel adı verilen delik ve minik açıklıklar da bitkinin alışverişini sağlarlar. Bitkilerde özelleşmiş bir solunum organı ve sistemi olmamakla beraber, solunum olayında en ciddi yapı yapraklardır. Bitkilerde stoma hücreleri ve senelik bitki gövdelerinde yer alan lentisellerle edinilen O2 hücreler arası boşluklarda difüze olabilir ve bitki hücrelerine ulaştırılır. CO2'de benzer yöntemle dışarı atılır ya da kurallar elverişli ise fotosentezde kullanılır. Hücresel solunumda meydana gelen karbondioksit ve su fotosentezde; fotosentez sonucu meydana gelen besin ve oksijende hücre solunumunda kullanılır. Fakat ışık varlığında fotosentez hızı çoğunlukla solunum hızından fazla meydana geldiği amaçlı oksijenin fazlası atmosfere verilir. Karanlık ortamda fotosentez gerçekleşmediği amaçlı bitki harici ortamdan oksijen alırken harici ortama karbondioksit verir. Geceleri veya gökyüzü karardığında diyecek olursak az da olsa karbondioksit çıkışı ispat olarak gösterilerek akşamları solunum yaptığı iddia edilmiştir. Bitkilerde de birey ve hayvanlardaki solunum gece gündüz sürdürür. Üstelik hepten iyi olanını inşa ederek oksijensiz ortamlar ya da oksijenin eksik meydana geldiği vaziyetlerde hayatını sonlandırmak nihayetinde olan hayvanların aksine bitkiler, bu gibi vaziyetlerle karşılaştıklarında kendilerinin fotosentez tepkisi sonucu olarak ürettikleri oksijeni faydalanarak hayatlarına devam ederler.