Solunum yolu ilaçları, İnsanlar yaşamları boyunca türlü hastalılara yakalanmaktadır. Bu rahatsızlıklardan öksürük, burun akıntısı, hapşırık, göğüste hırıltı ve hışırtı, nefes alışverişinde zorluk gibi sebepler için hekime müracaat ederiz. Bu tür rahatsızlıklara tıp dilinde solunum yolu hastalıkları adı verilmektedir. Solunum yolu rahatsızlıkları için müracaat ettiğimiz hekimler teşhislerini koyduktan sonra tedavi için hastalara önerdiği ilaçlara,
solunum yolu ilaçları denmektedir.
Solunum yolu ilaçları dört ana gruba ayrılır.
- Ekspektoran ilaçlar (Balgam söktürücüler)
- Antitüsif ilaçlar (Öksürük kesiciler)
- Bronkodilatörler (Bronş gevşeticiler)
- Mast hücresi stabilizatörleri (Histamin ve diğer otokoidlerin salınmasını inhibe edenler)
Ekspektoran ilaçlar: Ekspektoran ilaçlar, solunum yollarında biriken balgamı sulandırarak yapışkanlığını azaltır. Öksürük ile balgamın dışarı atılmasını kolaylaştırdığı için balgam söktürücüler olarak isimlendirilir. Ekspektoran ilaç kullanırken bol su veya sıvı içecekler tüketilmesi bronş salgısını artırarak etkili olmasını sağlar. Ekspektoranlar dört gruba ayrılır.
- İpeka: İçinde bulunan aktif maddelerden dolayı düşük dozlarda ekspektoran, yüksek dozlarda kusturucu etki gösterir. İpeka mide mukozasında tahrişe yol açarak refleks yolla bronş bezlerinin salgısını artırır.
- Tuz ekspektoranlar: Mide mukozasında tahrişe yol açarak refleks ve direkt etkileriyle bronş mukoza bezlerinin salgılarının artmasını sağlar.
- Bromheksin klorür (Bromeksin): Bronş salgısını çoğaltarak salgının yapışkanlığını azaltır.
- Mukolitikler: Mukus içindeki mukoproteinlerin kimyasal yapısını bozarak balgamı akışkanlaştıran ilaçlardır.
Antitüsif ilaçlar: Öksürük merkezini inhibe ederek, spazmolitik etki neticesinden akciğerlerdeki öksürük reseptörlerinin duyarlılığını azaltarak, periferik etkileriyle akciğer ve diğer bölgelerdeki sinir uçlarını deprese ederek etkili olur. Antitüsif ilaçlar iki gruba ayrılır.
- Opioidler: Afyon bitkisinden elde edilen kodein, morfin ve nebati ilaçların sentetik türevleri opioid olarak adlandırılır. Opioidler merkez sinir sistemindeki öksürük merkezini inhibe ederek antitüsif etki oluşturur.
- Periferik etkili antitüsif ilaçlar: Spazmolitik etkileriyle, solunum yolu organlarındaki öksürük reseptörlerinin duyarlılığını azaltarak etkili olur.
Bronkodilatörler: Bronşioller ve bronşlardaki düz kasların gevşemesini sağlayarak solunum yollarını genişletip hava akışını kolaylaştıran ilaçlardır. Bronşioller ve bronşlardaki düz kaslarının tonusu, normal koşullarda sempatik sinirlerin genişletici etkisi ile parasempatik sinirlerdeki daraltıcı etkisi arasındaki dengeye bağlıdır.
Mast Hücresi Stabilizatörleri: Solunum sisteminde yer alan mast hücrelerinin membranlarını stabilize ederek histamin ve diğer otokoidlerin ortaya çıkmasını inhibe eder. Astma krizlerinin önlenmesinde profilaktik olarak da kullanılır. Akut astım krizi esnasında yarar sağlamaz.