Canlılarda solunum sayesinde kan hücrelerine oksijen ve besin taşır. Vücuda alınan oksijen yardımı ile hücrelere taşınmış olan besinler ise oksijen sayesinde yakılmaktadır. Besin ve oksijen birleşiminden ortaya çıkan enerji durumuna solunum denilmektedir. Her canlının yaşamını devam ettirebilmesi için solunuma ihtiyacı vardır.
Yaşayan her canlı solunum yollarına göre çeşitlere ayrılmaktadır.
se çeşitlere ayrılmaktadır. Kısaca hayvanlardaki solunum organı görevleri;
- Solunum organlarının hepsinin yüzeyi nemli ve geniştir.
- Organlarda hassas ve ince epitel doku bulunmaktadır.
- Hayvanlardaki trake solunum organı dışındaki organlarda çokça miktarda kan taşıyan kılcal damar bulundurur.
- Karada yaşaıyan hayvanlarda solunum içe doğru yapılır. Bunun nedeni kuruma riskidir.
- Suda yaşayan hayvanlarda ise solunum dışa doğru yapılmaktadır.
Hayvanlarda solunum çeşitleri
Deri solunumu: Yumuşakça, kurbağa ve solucan gibi hayvanların solunumu gerçekleştirdiği sistemdir. Bu canlıların derilerinin yüzeyi nemli olması gerekmektedir. Bunun sebebi difüzyon ile gaz alışverişinin sağlanabilmesi içindir. Derideki nemi ise mukus bezleri sağlamaktadır. Solunumları ise Derinin nemli olması sayesinde ayrışarak oradan kılcal damarlara ilerler ve kana karışır. Kan yeteri kadar oksijeni alarak hücrelere iletir. Vücuttan karbondioksitin hücre dışına atılması içinde aynı yöntem kullanılır.
Trake solunum: Hayvanlarda solunum çeşidine göre trake solunumu eklem bacaklılar da görülmektedir. Bu sistem doku yapı hücrelerine en hızlı şekilde oksijen girişi ve karbondioksit çıkışını sağlamaktadır. Bu solunum sisteminin dolaşım sistemi ile bir bağlantısı bulunmamaktadır. Alyuvar ve solunum pigmenti barındırmaz. Bu nedenden dolayı kan renksiz ve oksijen, karbondioksitte kanla taşınmamaktadır. Solunumda trakeler vücut boyunca dallanan borucuklardan meydana gelmektedir. Dışarı ile bağlantısı stigma kanalları ile bağlantı sağlar. Stigma ise eklem bacaklılar da göbeklerinin alt bölümünde yer alan halkalı yapıların bölmesinde bulunan bir çift delik yapıdır. Vücutta yer alan trake ilerledikçe incelen bir yapısı bulunur. Ufalan trake uzantılarına trakeol denilmektedir. Çoğunlukla göğüs kısmında yer alan trake, kanatlara ve bacaklar uzanan yapısı söz konusudur. Trakelerlerin içerisinde bulunana oksijeni trakeoller sayesinde hücreye taşımaktadır. Karbondioksiti trakeollerden trake sayesinde vücudun dışına atarak gaz alışverişi yapar. Eklem bacaklılar stigmatada havanın giriş ve çıkışını kontrol edebilmesi için vücuttaki kasları gevşetirler. Vücudundaki havanın atılması kasılma, hava alımı ise gevşeme ile meydana gelir.
Solungaç solunum: Solungaç solunumunu kullanan hayvanların her hayvanın farklı bir solungaç yapısı mevcuttur. Solungaç solunumu yapan hayvanlar balıklar, yumuşakçalar, kabuklular ve kurbağa larvalarıdır. Vücutlarının dışına bağlantılı olan tüy şeklinde saçaklı yapıda olan dış solungaçlar da denilmektedir. Dış solungaçlar kurbağa larvalarında ve akciğeri bulunan balıklarda mevcuttur. İç solungaçları ise kemiksi ve kıkırdak yapıda olup, şekilli ise yaprağı andırmaktadır. Solungaç yayları da taşınmaktadır. Kan damarları açısından solungaçlara baktığımızda çok fazladır. Kemiksi yapılı olan balıklarda solungaçları operkulum ile kapalıdır.
Akciğer solunum: bu solunum çeşidi sürüngenler, kuşlar, yetişkin kurbağalar ve memelilerde görülmektedir.
- Sürüngenler: Timsah ve yılanların su ile ilişkileri bulunmasına rağmen diğer sürüngenler gibi akciğer solunum yapmaktadır.
- Kuşlar: Kuşların yapısından dolayı akciğerlerinde alveoller yerine hava keseleri bulunmaktadır. Kuşlardaki hava keseleri ayrıca yedek depo olarak kullanıldığı için uçuşları sağlamaktadır. Hava keselerin de bulunan kılcal damarların sayısı azdır. Kuşlardaki bu keseler oksijen alır ama karbondioksit olarak dışarı atamazlar. Vücuttaki hava hep tek yönlü hareket etmektedir. Bu sebepten dolayı akciğerde yer alan kılcal damarlar devamlı olarak oksijenli yapıdadırlar.
- Kurbağalar: Akciğerlerinde hiç bölme bulunmamaktadır. Akciğer basit yapıdadır. Soluk borusu yoktur. Kurbağalar ağızları açıkken solunum yapamamaktadır. Burun kısmında yer alan kapak şeklindeki yapıların açılması ile hava ağza dolmaktadır. Hava basınç ile akciğerlere doğru devam eder.
- Memeliler: Hayvanlarda solunum akciğerinin yüzeyi alveoller çevrelenmiştir. Bol miktarda kılcal damar bulunur. Memeliler grubunda bazı hayvanlarda birden fazla solunum organı mevcuttur.
